Аҳомонийлар империяси э.а аввалги 550 йилда Кир II томонидан асос солинган бўлиб, у ҳозирги Эрон ҳудудида жойлашган ва ўзи давридаги энг йирик империяга айланган. Унинг ҳудуди 5,5 миллион квадрат километрни ташкил этиб, Балқан, Мисрдан тортиб Ҳинд водийсигача чўзилган эди.

Империянинг шаклланиши

Форслар э.а аввалги VII асрларда Эроннинг жануби-шарқида жойлашган Форс ҳудудида пайдо бўлган. Кир II раҳбарлигида улар Мидия, Лидия ва Бобил империяларини ағдариб ташлади. Кир ўзининг мулойим бошқаруви билан машҳур бўлиб, бу унинг империясининг узоқ умр кўришини таъминлади. Шунингдек, у "Шоҳаншоҳ" (Подшоҳлар подшоҳи) унвонига сазовор бўлди. Унинг ўғли Камбис II Мисрни босиб олди, аммо номаълум сабабларга кўра вафот этди, натижада тахтга Дарий I келди.

Дарий I давридаги ислоҳотлар

Дарий I империянинг маъмурий тизимини ислоҳ қилиб, йирик инфратузилма, жумладан, йўллар ва каналлар қурди. Шунингдек, тангаларнинг чеканка қилиниши стандартлаштирилди ва қадимги форс тили расмий ёзувларда ишлатилди. Кир ва Дарий даврида Аҳомонийлар империяси тарихдаги энг йирик империяга айланди, унинг тўғри ва маданиятлараро ҳурматга асосланган сиёсатини барча эътироф этди.

Империянинг кенгайиши

Эрамиздан аввалги VI аср охирида Дарий империяни Европа томон кенгайтириб, Фракияни қўшиб олди ва Македонияни вассал давлатга айлантирди. Аммо, империя Греция билан боғлиқ муаммоларга дуч келди. Эрамиздан аввалги V асрда Милетдаги қўзғолон Афина томонидан қўллаб-қувватлангач, грек-форс урушлари бошланди. Дастлабки муваффақиятларга қарамай, Аҳомонийлар Европада мағлубиятга учради ва у ердан чекинди.

Империянинг инқирози

Империянинг заифлашиши ички низолар ва ташқи босимлар сабабли юз берди. Эрамиздан аввалги 404 йилда Дарий II вафотидан сўнг, Миср мустақилликка эришди, аммо 343 йилда Артаксеркс III томонидан қайта қўшиб олинди. Эрамиздан аввалги 330 йилда Александр Македонский томонидан Аҳомонийлар империяси йиқилиб, эллинистик давр бошланди.

Империянинг мероси

Замонавий даврда Аҳомонийлар империяси марказлаштирилган бюрократик бошқарув модели яратганлиги билан тан олинган. Бу тизим турли маданиятларни ҳурмат қилиш, ривожланган йўл тармоқлари ва почта хизмати каби инфратузилмаларни яратиш билан ажралиб туради. Унинг давлат хизмати ва профессионал армияси кўплаб кейинги империяларга илҳом манбаи бўлган.

Аҳомонийлар империясининг кўп маданиятли ва ташкилотли бошқаруви инсоният тарихида улкан из қолдирган.

Абу Муслим