|
Грознийнинг янги йил ҳужуми биринчи чечен урушидаги энг фожиали воқеалардан бири бўлди. 1994 йил 31 декабрда Россия федерал қўшинлари ўзини мустақил деб эълон қилган Чечен Республикаси Ичкерия пойтахтига катта ҳужум бошлади. Шаҳар учун жанглар 1995 йил март ойигача давом этди ва ҳар икки томон катта йўқотишларга учради.
Грознийнинг янги йил ҳужуми биринчи чечен урушидаги энг фожиали воқеалардан бири бўлди. 1994 йил 31 декабрда Россия федерал қўшинлари ўзини мустақил деб эълон қилган Чечен Республикаси Ичкерия пойтахтига катта ҳужум бошлади. Шаҳар учун жанглар 1995 йил март ойигача давом этди ва ҳар икки томон катта йўқотишларга учради.
Воқеалар олдидаги вазият
1994 йил 26 ноябрда Россия тарафдорлари бўлган мухолифат Грознийни босиб олишга қилган уринишидан натижа чиқармаганидан сўнг, Россия ҳукумати "конституцион тартибни тиклаш" мақсадида федерал қўшинларни киритишга қарор қилди. 1994 йил 11 декабрда Россия президенти Борис Ельцин бундай операцияни бошлашга рухсат берувчи фармонни имзолади.
Ҳужумга тайёргарлик
Декабрнинг ўрталарида Грознийга катта миқёсдаги ҳаво ҳужумлари бошланди. Бомбардимонлар асосан яшаш уйлари жойлашган кварталларга йўналтирилган бўлиб, бу аҳолининг кўп сонли қурбон бўлишига сабаб бўлди. Ҳатто ҳужумлар тўхтатилгани ҳақида расмий баёнот қилинганидан сўнг ҳам, ҳаво зарбалари давом эттирилди. Федерал қўшинлар шаҳарни шимол ва ғарб томонлардан ўраб олди.
Ҳужум жараёни
Штурм бошланган вақтда чечен кучлари генерали Жоҳар Дудаев қўмондонлигида тахминан 10 минг жангаридан иборат бўлиб, уларда 25 та танк, 30 та пиёда жанговар машиналари ва бир неча артиллерия қуроллари бор эди. Улар шаҳарни охиригача ҳимоя қилишга тайёр эдилар.
Бу ҳужум нафақат ҳарбий қарама-қаршилик, балки тинч аҳоли учун ҳам катта фожиаларга олиб келди. Ҳужум натижасида турли баҳоларга кўра, шаҳарда 5 мингдан 25 минггача мусулмон аҳоли ҳалок бўлган.
Грозний ҳужуми (1994–1995)
1994 йил 26 декабрда Россия Федерациясининг Хавфсизлик кенгаши мажлисида Грознийга қўшин киритиш ҳақида қарор қабул қилинди. Учрашувда вазият ҳақида Павел Грачёв ва Сергей Степашин маълумот берган. Бу вақтгача Чеченистон пойтахтини босиб олиш бўйича аниқ режалар ишлаб чиқилмаган эди.
Шу билан бирга, Россия ҳукумати ва президент жанговор операцияни режалаштираётган вақтда, Давлат Думаси депутатлари сиёсий йўл билан муаммони ҳал этиш чораларини муҳокама қиларди. 1994 йил 23 декабрда Дума зудлик билан барча жанговор ҳаракатларни тўхтатиш мораторийини қабул қилди.
Янги йил ҳужуми
1994 йил 31 декабрда Россия армияси Грознийни штурм қилишни бошлади. Режа бўйича қўшинларнинг тўрт гуруҳи «марказий ҳужум»ни амалга ошириб, шаҳар марказида бирлашиши керак эди. Ҳужумда 15 300 аскар, 195 та танк, 500 дан ортиқ БМП ва 200 га яқин артиллерия қуроллари иштирок этди.
Дудаев тарафдорлари 11–15 минглик аскар ва тахминан 30–40 минг жангчидан иборат бўлиб, уларнинг 5 мингтаси чет эллик ёлланма аскарлардан ташкил топганди.
Россия қўшинлари шаҳарга кириши биланёқ катта йўқотишларга учради. 131-мототўпчилик бригадаси ва 81-полк деярли тўлиқ қириб ташланди. Шимол-шарқ томондан ҳужум қилган федерал кучлар катта қаршиликка дуч келди.
2 январь куни Россия ҳукумати марказий қисми тўлиқ муҳосара қилинганини ва «президент саройи» блокланганини эълон қилди.
Жанглар ва уларнинг оқибати
Янги йил ҳужумидан кейин Россия қўшинлари тактикасини ўзгартириб, десант-ҳужум гуруҳларини артиллерия ва авиация қўллаб-қувватлови билан ишга туширди. Шаҳарнинг турли қисмларида шиддатли кўча жанглари бошланди. 19 январь куни федерал қўшинлар «президент саройи»ни эгаллади.
Март ойига келиб Россия қўшинлари Грознийнинг барча қисмларини назоратга олди. Жанглар давомида федерал қўшинлар катта йўқотишларга учради. Генерал штаб маълумотларига кўра, 1994 йил 31 декабрдан 1995 йил 1 январигача 1426 киши ҳалок бўлган, 4630 киши яраланган.
Чечен кучларида эса 6900 жангчи шаҳид бўлган, кўплаб техника ва қуроллардан айрилди. Тинч аҳоли ўртасидаги йўқотишлар турли манбаларга кўра, 5 мингдан 25 минггача бўлган.
Россия жуда кўп мусулмонларнинг қонини тўкиб, мусулмонлар диёрини босиб олди.
Абу Муслим |
