|
Милоддан аввалги 612 йилда Оссурия вайрон қилинганидан кейин Бобилликлар ўз душманларининг собиқ ҳудудини, шу жумладан пойтахти Қуддус бўлган Яҳудо қироллигини янги ҳукмдорларга бўйсунишни истамаган ҳолда назорат қиладилар.
Милоддан аввалги 609-608 йилларда, бобилликлар келишидан олдин, Миср фиръавни Нехао II Оссуриянинг қулашидан фойдаланиб, қўшниларига ҳужум тайёрлади. Миср Сурия ва Фаластинни ўз ичига олган улуғвор даврларга қайтишга интилиб, Левант устидан назорат ўрнатади ва Яҳудо қироллиги тахтига унга солиқ тўлайдиган шоҳ Йоахимни ўтқизади. Аммо Бобил Ўрта ер денгизи соҳилида жойлашган ва глобал савдо чорраҳасида жойлашган бу бой минтақани қўлдан бой бермоқчи эмасди. Милоддан аввалги 605 йилда. Валиаҳд шаҳзода Навуходоносор фиръавнни мағлуб этди. Сурия ва Фаластин ғолибга ўтади ва Яҳудо қироллиги унинг бошқарувига ўтади.
Биринчи қўзғолон
Тўрт йил ўтгач, Миср ўз чегарасида бобилликларнинг ҳужумини қайтарганини билган шоҳ Иоакимнинг қалбида яна мустақилликка эришиш умиди пайдо бўлади. Собиқ мустамлакачининг ёрдами билан у ўзини бобилликлардан озод қилишга умид қилади. Милоддан аввалги 600 йилда Йоаким ўлпон тўлашдан бош тортиб, Бобилга қарши қўзғолон кўтаради. Тўсатдан вафот этгани сабабли, у қилган ҳаракатларининг самарасини кўрмайди.
Унинг ўғли жуда қийин вазиятга тушиб қолди. Орадан уч йил ўтиб, милоддан аввалги 605 йилдан бери Бобил шоҳи Навуходоносор II кучли қўшиннинг бошлиғи бўлиб, Қуддусни қамал қилишни бошлайдиган вақт келади. Марҳум отаси мисрликлардан кутган ёрдами келмаётганини кўрган, шаҳар ва унинг аҳолиси учун узоқ қамалнинг даҳшатли оқибатларини яхши билган ёш яҳудий шоҳ таслим бўлишни танлайди. Қарор ниҳоятда оқилона эди: бу Навуходоносорга шаҳарни сақлаб қолиш имконини беради. Шунга қарамай, Сулаймон ибодатхонаси уйи талон-тарож қилинди, шоҳ ва зодагонлар Бобилга сургун қилинди. Иоакимнинг амакиси Седекия Яҳудога шоҳ бўлади.
Қуддусга раҳм-шафқат йўқ
Императорлик амбицияларидан воз кечмаган Миср, мағлубиятга учраган қиролликни, шунингдек, минтақадаги бошқа давлатларни Бобил зулмини ағдариш учун гижгижлашда давом жтади. Седекия Бобилга қарши чиқишга тайёр, аммо унинг қарори Навуходоносорнинг жавоб зарбасини унутмаган ватандошлари орасида тўлиқ якдиллик билан қабул қилинмайди. Иеремия пайғамбарнинг итоаткорликка чақирувчи тарафдорлари ҳам унга қарши чиқишади. Барибир уруш бошланади. Милоддан аввалги 589 йил охирида ёки кейинги йилнинг бошида Қуддус босқинчиларга қарши қўзғолон кўтарди.
Навуходоносор ўз қўшинлари билан Сурия ва Фаластинга қайтади ва бу сафар яҳудийларнинг доимий қўзғолонларига қатъий чек қўйишга қарор қилди. Суриянинг Ҳомс шаҳри яқинида ўз қароргоҳини қуриб, у ердан Қуддус қамалини бошқаради. Мисрликлар ёрдам беришга беҳуда уринган шаҳар озиқ-овқатсиз қолади.
Навуходоносор қалъа деворларининг тепасига чиқиш учун тепроқдан тепаликлар ясашни буюради, лекин охир-оқибат унинг қўшинлари деворда очилган тешик орқали шаҳарга киришади. Ўн саккиз ойлик қаҳрамонона қаршилик фожиали тарзда тугади: аскарлар, шу жумладан шоҳ, одатда мағлуб бўлганларга нисбатан қўлланиладиган Бобил қийноқларидан қочиш учун Иордан водийсига қочишади. Седекия қўлга олиниб, Навуходоносорнинг ҳузурига олиб келинди. Седекиянинг ўғиллари ўлдирилди, шундан сўнг унинг кўзлари ўйиб олинди, кейин занжирбанд қилиниб, Бобил зиндонига ташланди.
Навуходоносор ўзининг шахсий қўриқчилари бошлиғи Навузараданни исёнкор шаҳарни вайрон қилиш вазифаси билан Қуддусга юборади. Яҳудийлар учун энг муқаддас жой бўлган Сулаймон ибодатхонаси ёқиб юборилди. У устунлар ва "бронза денгизи" ни, тозаланиш учун мўлжалланган улкан идишни йўқ қилади. Олтин ва кумушдан ясалган барча диний буюмлар Бобилга олиб кетилган. Шоҳ қароргоҳи ва зодагонларнинг уйлари талон-тарож қилинди ва ёқиб юборилди. Навузарадан ибодатхонанинг бош руҳонийларини, лашкарбошиларини ва олтмиш кишини асирга олиб, қатл қилиш учун Навухадназарга олиб келади.
Шаҳар аҳолисининг қолган қисмига келсак, унинг катта қисми Бобилга сургун қилинган. Босқинчилар фақат ерга ишлов бериб, узумзорларга қараши қилиши керак бўлганларни қолдиради. Шундай қилиб, минглаб яҳудийлар милоддан аввалги 597 йилда биринчи қамал пайтидаги мағлубият натижасида Бобилга сургун қилинган ватандошлари билан яна учрашадилар. Улар бу ерда 539 йилгача, яъни Бобилни забт этган Кир уларга озодликларини қайтармагунча қоладилар.
Қуддуснинг вайрон бўлиши ва ундан кейинги воқеалар ҳалокатли бўлди. Яҳудо шоҳлиги вайрон бўлди, ибодатхона ер юзидан йўқ қилинди ва аҳоли сургун қилинди. Яҳудийлар бундай бахтсизликлар туркумини илоҳий ғазабнинг кўриниши деб билишади: Худо уларни гуноҳлари учун жазолаётганига шубҳа йўқ эди. Бу фожиа яҳудий халқи тарихида чуқур из қолдирди.
Абу Муслим тайрлади |
