|
Қадимги Ошур даври (Месопотамия) |
|
|
Қадимги Ошур даври (милоддан аввалги 2025–1363 йиллар) Ошур тарихи учун бурилиш даври бўлиб, у жанубий Месопотамиядан ажралиб чиққан мустақил Ошур маданиятининг шаклланиши билан белгиланади. Бу давр Ошур шаҳрининг Пузур-Ашур I ҳукмронлиги даврида мустақил шаҳар-дўллат сифатида юксалиши билан бошланиб, Ашур-убаллий I бошчилигида катта ҳудудий давлатга асос солинганидан кейин ўрта Ошур даврига ўтиш билан якунланган.
Бу даврнинг катта қисмда Ошур сиёсий ва ҳарбий жиҳатдан муҳим аҳамиятга эга бўлмаган кичик шаҳар-дўллат бўлган. Шаҳарнинг ҳокимлари **Ишшиак Ашшур** ("Ашур ҳокими") унвонини олиб юрган ва уларни "подшо" деб эмас, балки шаҳарнинг маъмурий тузилиши – **Алума**нинг бир қисми сифатида қабул қилганлар. Сиёсий таъсирининг чекланган бўлишига қарамай, Ошур иқтисодий марказ сифатида муҳим аҳамият касб этган. Хусусан, Эришум I (милоддан аввалги тахминан 1974–1935 йиллар) ҳукмронлиги даврида Ошур кенг савдо тармоғига эга бўлиб, у Загрос тоғларидан то Анатолия марказигача чўзилган.
Ошурнинг биринчи подшолик сулоласи Пузур-Ашур I томонидан асос солинган бўлиб, у милоддан аввалги 1808 йилда аморий истилочи Шамши-Адад I томонидан ағдарилган. Шамши-Адад Месопотамиянинг юқори қироллигини ташкил этган, аммо бу давлат унинг милоддан аввалги 1776 йилда вафотидан сўнг тезда парчаланган. Шундан сўнг Ошур ўн йиллар давомида турли можароларга гувоҳ бўлган. Бу можароларда қадимги Бобил империяси, Мари, Эшнунна ва турли Ошур фракциялари иштирок этган. Милоддан аввалги 1700 йилларда Адаси сулоласи даврида Ошур яна мустақил шаҳар-дўллат мақомини қўлга киритган. Милоддан аввалги 1430 йилларда Ошур Митанни қироллигининг вассалига айланган, лекин кейинроқ мустақиллигини тиклаб, ҳарбий подшолар бошчилигида катта ҳудудий давлатга айланган.
Қадимги Ошур савдо колонияси бўлган Култепадан топилган 22 000 дан ортиқ сапол ёзклар ушбу давр маданияти, тили ва жамияти ҳақида маълумот беради. Ошурийлар қулчиликни амалга оширган, аммо баъзи «қуллар» ҳужжатлардаги мураккаб атамалар туфайли эркин хизматчилар бўлган бўлиши мумкин. Эркаклар ва аёллар тенг ҳуқуқларга эга бўлиб, мулкни мерос қилиб олиш ва савдода қатнашиш ҳуқуқига эга бўлган. Ошурнинг бош "худо"си шаҳарнинг ўзи тимсоли бўлган Ашур бўлган.
Абу Муслим |
