| Франциско Франко (1892–1975) |
|
Муаллиф:
24.11.2024 12:24 |
 |
 |
 |
|
| 
Испания диктатори, 1939 йилдан 1975 йилгача ҳокимиятда.
1930-йиллардаги фуқаролик урушида коммунистларга қарши курашда қаттиққўллик билан ғалаба қозонди (1 миллион киши ўлдирилди). Кейинги 36 йил мобайнида Испанияни бошқарган, эркинлик ва мухолифатни қаттиққўллик билан бостирган.
- Ўз шахсига сиғиниш маданиятини жорий қилди, унинг ҳайкаллари ҳар жойда ўрнатилди.
- Барча маданий ҳаётни католик черковининг назорати остига олди.
- Монархияни тиклади, аммо номинал равишда.
Ташқи сиёсатда Франко нейтралитетни сақлади ва халқаро урушларга аралашмади. 1975 йилда вафот этди ва мавзолейга дафн қилинди. Испанлар ҳозир ҳам унинг жасадини мавзолейдан чиқариш ёки олиб қолиш масаласида ўзаро келишолмаяпти.
Абу Муслим |
|
| Роберт Мугабе (1924–2019) |
|
Муаллиф:
24.11.2024 12:04 |
|
|
|
|
| 
Зимбабве диктатори 1980 йилдан...
Мугабе Зимбабвени (ўша пайтда Родезия) оқ танли озчиликдан олиб, апартеид режими тугаганидан кейин ҳокимиятни қўлга олди. У шахсий амалиёти билан апартеид ҳақидаги салбий фикрларни қайта кўриб чиқишга асос яратди.
- Мамлакат иқтисодиётини буткул вайрон қилди.
- Қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг экспорт салоҳиятини йўқ қилди (оқ танлиларга тегишли фермаларни).
- Мамлакат ресурсларини талон-торож қилди.
- Жаҳон инфляция рекордини ўрнатди.
Мугабе ўз қавми шонадан бўлгани учун рақиб қавм матабелега қарши қирин қилади, бунинг натижасида 30 минг киши ҳалок бўлди.
Халқаро майдонда АҚШ, Европа Иттифоқи ва бир жинсли никоҳларга қарши курашишни изчиллик билан давом эттирди. |
|
| Иди Амин (1928–2003) |
|
Муаллиф:
24.11.2024 11:56 |
|
|
|
|
| 
Уганда диктатори сифатида 1971–1979 йиллар оралиғида ҳукмронлик қилган. У ўз қавми — каква қабиласига таянадиган зўравон тузум ташкил этган. Унинг ҳокимияти даврида 300 минг киши ўлдирилган, баъзилари ейилган ёки тимсоҳларга озуқа қилинган.
Амин ҳатто мухолифат етакчиларидан бири бўлган Сулейман Ҳуссайннинг бошини кесиб, музлатгичда сақлаган ва уни турли вазиятларда суҳбатдош сифатида ишлатган. Кайфияти ёмон пайтларда бошга пичоқ отган.
У қора ирқчиликни тарғиб қилган. Бир халқаро учрашувда уни тўрт инглиз ташувчи юк кўтариб келган.
1978 йилда Танзанияга қарши уруш бошлади, аммо мағлубиятга учраб, мамлакатдан қочди.
Абу Муслим |
|
| Николае Чаушеску (1918–1989) |
|
Муаллиф:
24.11.2024 11:52 |
|
|
|
|
| 
Руминияда 1965–1989 йиллар давомида ҳукмронлик қилган. Унинг ҳокимияти "Секуритате" (Руминиянинг махсус хизмати)га таянган бўлиб, бу ташкилот бутун мамлакатни қўрқувда сақлаган.
Чаушескунинг пропаганда машинаси уни "Ватан отаси", "Карпатлар деҳоси", "Нур манбаи" деб улуғлаган. Бироқ мамлакатда электр таъминоти билан боғлиқ муаммолар мавжуд бўлиб, ҳар хонага фақат 15 ваттли лампочка қўйишга рухсат берилган. Бу қийинчиликлар ташқи қарзларни муддатидан аввал тўлаш учун қўлланган тежамкорлик режими сабабли юзага келган.
Шу билан бирга, диктаторнинг оиласи шон-шараф ва дабдабада яшаган. 1989 йилги инқилоб натижасида ағдарилган ва аёли билан бирга отиб ўлдирилган.
Абу Муслим |
|
| Пол Пот (1925–1998) |
|
Муаллиф:
24.11.2024 11:45 |
|
|
|
|
| 
Камбоджада коммунистик диктатор, "қизил кхмерлар" етакчиси сифатида танилган. Унинг раҳбарлигига оддийлик ва шаффофлик хос бўлган. Ўз режаларини ошкора баён этиб, мамлакатдаги 5 миллион аҳолидан фақат 1 миллиони социализм қуриш учун етарли эканлигини айтган.
Пол Пот ҳокимиятда 1976–1979 йиллар мобайнида (2,5 йил) турган ва бу даврда тахминан 2,7 миллион одамни ўлдирган. Ўлдириш усуллари жуда содда бўлиб, одатда, мотиқ билан бошга урилган.
1978 йилда Вьетнамга қарши уруш бошлади, лекин мағлубиятга учраб, ҳокимиятдан ағдарилди. Кейинги 20 йилини жунглиларда яширинган ҳолда ўтказган ва ўша ерда ўлиб кетган.
Абу Муслим |
| Янгиланди ( 24.11.2024 11:54 ) |
|
|
| Мао Цзэдун (1893–1976) |
|
Муаллиф:
24.11.2024 11:12 |
|
|
|
|
| 
Урушдан кейинги коммунистик Хитой асосчиси, маоизм назариясининг бош йўналтирувчиси.
Мао Цзэдун бошқаруви даврида амалга оширилган «Катта сакраш» сиёсати натижасида тахминан 65 миллион киши ҳалок бўлган.
«Катта сакраш» сиёсати ва экологик мувозанат
1958 йилда Мао ташаббуси билан Хитойда қишлоқ хўжалиги зараркунандаларига қарши кураш кампанияси бошланган. Асосий душманлар сифатида товуқлар (воробейлар) эълон қилинган. Улар ҳавода 15 дақиқадан ортиқ дам олмасдан туролмаслигини ҳисобга олган ҳолда, хитойликларга қушларни қўрқитиш ва уларни ерга тушиб ўлишга мажбур қилиш буйруқ қилинган. Статистикага кўра, бир йил ичида тахминан 2 миллиард товуқ йўқ қилинган.
Бир йилдан кейин ҳосил кўтарилган бўлса-да, уни гусеница ва чигирткалар ейишга улгурган. Аввал уларнинг сони товуқлар томонидан назорат қилинар эди. Натижада экологик мувозанат бузилиши «Катта сакраш» сиёсати ва табиий офатлар туфайли келиб чиққан очарчиликни янада кучайтирган. Бунинг оқибатида 20 миллиондан ортиқ киши ҳалок бўлган. Кейинчалик товуқларни чет элдан қайта олиб келишга тўғри келган.
Шахсий одатлари
Мао Цзэдун, ўша даврдаги кўплаб хитойликлар каби, тилни тозалашдан бош тортган. Унинг ўрнига оғзини чой билан чайқаб, чой баргларини чайнаб юрган. У шундай деган: «Тишларни тозалашнинг нима кераги бор? Тигр ҳеч қачон тишларини тозалайдими?»
Мао Цзэдуннинг сиёсати ва шахсий одатлари ҳанузгача муҳокама қилинадиган, баҳсли ва турли ёндашувларга сабаб бўладиган масалалардан бири ҳисобланади.
Абу Муслим |
| Янгиланди ( 24.11.2024 11:54 ) |
|
| Ким Ир Сен (1912-1994) |
|
Муаллиф:
24.11.2024 11:02 |
|
|
|
|
| 
Коммунистик Шимолий Кореянинг асосчиси ва яна бир диктатор. Тоталитар жамият қурилиши унга 2 миллион инсоннинг ҳаётига тушган. Ким Ир Сен Корея давлат идеологияси — чучхе асосчиси. Корея Меҳнат партиясининг Бош котиби. Унинг расмий унвони — «Буюк етакчи дўст Ким Ир Сен». Вафотидан сўнг у «Кореянинг абадий президенти» деб эълон қилинган.
Унинг биографияси кўплаб афсоналар ва ривоятлар билан қопланган бўлиб, ҳақиқатни уйдирмадан ажратиш қийин. У туғилган пайтда осмонда икки қаватли камалак ва ёрқин юлдуз пайдо бўлган, деган гаплар бор. 1994 йил 8 июлда юрак хуружидан вафоти уч кунлик мотамга сабаб бўлган. «Абадий президент» учун махсус мавзолей қурилган бўлиб, у Ленин мавзолеини эслатади.
Унинг бошқаруви даврида худди шундай шахсга сиғиниш режими ўрнатилган. Унга нисбатан берилган унвонлар орасида шулар бор: Партиянинг маркази, Ватанни бирлаштириш кафолати, Халқ отаси, XXI асрнинг йўл кўрсатувчи юлдузи, Севимли етакчи, Миллат қуёши, Чучхенинг ёрқин қуёши ва бошқалар. Корейсларнинг Ким Ир Сенга бўлган ҳурмати диний эътиқодга тенглаштирилади.
Абу Муслим |
|
| Золим Леопольд |
|
Муаллиф:
24.11.2024 10:54 |
|
|
|
|
| 
Ҳозирги Бельгия Европанинг энг тараққий этган ва либерал давлатларидан бири сифатида танилган. Бельгияликлар бошқа давлатлар учун муваффақиятли ва тинчликсевар халқ намунаси сифатида кўрсатилади.
«Бобби хобби топди — пул тўплаш»
Бироқ, бутун дунёда ҳам бельгияликларга нисбатан бундай илиқ муносабат кузатилмайди. Африкани айрим ҳудудларида, масалан, сизга албатта: «Энг аввало, бу ерда бельгиялик эмаслигингизни тушунтиринг, акс ҳолда катта хавф остида қоласиз», деб огоҳлантирадилар. Африка аҳолисининг бельгияликларга нисбатан бундай салбий муносабати қирол Леопольд II билан боғлиқ.
Совет мультфильми «Хазиналар ороли» қаҳрамонлари қўшиқда айтиб ўтганларидек: «Бобби хобби топди — пул тўплаш». Леопольд II айнан шундай «Бобби» эди: унинг бойликка бўлган иштиёқи замондошларини ҳайратга солган.
Қиролликка йўл
Леопольд II 1835 йил 9 апрель куни Бельгия қироли Леопольд I ва Луиза Мария Орлеансканинг оиласида туғилган. У қироллик жуфтлигининг иккинчи фарзанди бўлган, аммо унинг катта укаси болалигида вафот этгани сабабли, Леопольд туғилишиданоқ тахт вориси бўлган. Ёшлигиданоқ у фойда келтирувчи турли режаларга қизиқиш билдирган.
30 ёшида тахтга ўтирган Леопольд II биринчи иш сифатида ўз йиллик маошини 2,6 миллиондан 3,3 миллион олтин франкка оширган. Европа бўйлаб унинг молиявий муҳаббати қораланар ва кулгуга қолар эди. Лекин Леопольд учун бу аҳамиятсиз эди. Унинг машҳур гапларидан бири: «Фақат пул осмон шоҳлигига арзийди».
Африкадаги фаолият
Леопольд II колонияларга эга бўлишни орзу қилган, аммо Бельгиянинг ҳарбий қудрати бунга етмаган. 1876 йилда у «Халқаро Африка ассоциацияси»ни ташкил этиб, қулчиликни тугатиш ва Африка тараққиётига ёрдам бериш каби мақсадларни баён қилди.
Аммо, вақт ўтиши билан, у томонидан Африкада ташкил этилган экспедициялар ер сотиб олиш билан шуғулланаётгани маълум бўлди. Маҳаллий қабилалар етакчилари билан тузилган шартномаларга кўра, ерлар ва ишчи кучлар бир парча мато эвазига Леопольдга топширилган.
1885 йилда сотиб олинган ерларда «Конго Эркин Давлати» эълон қилинди. Бу ерлар Бельгиянинг колонияси эмас, балки шахсан Леопольд IIнинг мулки сифатида кўрилган. Шу билан бирга, бу ерлардаги аҳоли қиролнинг қуллари сифатида қаралган.
Леопольд II бошқаруви даврида миллионлаб африкаликлар босим, зўравонлик ва инсон ҳуқуқлари бузилиши қурбонига айланган. Бунинг оқибатида у Африкада қаттиқ нафрат ва қораловга дучор бўлган.
Леопольд IIнинг мероси
Қирол Леопольд II Европада нафақат бойлик жамғариш иштиёқидаги инсон сифатида, балки Африканинг бутун бир халқлари устидан зўравонлик қилган ҳукмдор сифатида ҳам эсда қолган. Бельгиянинг бу қора саҳифаси ҳанузгача халқаро майдонда муҳокама қилинади.
Каучук учун ўлим
Брюссель газеталари Конгодаги аҳолини қонхўр ва ёввойи каннибаллар сифатида тасвирлар, уларни фақат қаттиқ чоралар билан "цивилизация" қоидаларига мослаштириш мумкинлигини ёзган. Маҳаллий аҳолини бўйсундириш учун Леопольд II шахсий армия — "Жамоат кучлари"ни ташкил қилди. Бу армия тажовузкор африкалик қабилалар ва бельгиялик офицерлардан иборат эди.
Автомобиль бумининг бошланиши билан каучукка талаб ошиб борди. Конгонинг табиий ресурслари каучукли ўсимликларга бой эди, шунинг учун барча маҳаллий аҳоли бельгиялик қирол учун каучук йиғишга мажбур қилинди. Ишчилар оғир меҳнат, очлик ва эпидемиялар туфайли минглаб ҳолатларда ҳалок бўлди. Конголик эркакларни меҳнатга ундаш учун уларнинг оилалари гаровга олинган, иш нормалари бажарилмаган ҳолларда қўллар кесилган ёки болалар ўлдирилган.
Қонли сиёсат ва Леопольд IIнинг фойдаси
Леопольд IIнинг шахсий мулки бўлган Конго ҳақиқий дўзахга айланди. Қирол фойдани оширишни талаб қилар, ижрочилар эса ўз мақсадларига эришишда ҳеч қандай чекловларга дуч келмас эди. "Жамоат кучлари"нинг аскарларига патронлар сарфланганини исботлаш учун ўлдирилганлар қўлларининг кесилган қисмларини олиб келиш талаб қилинган.
1887 йилда Конгодан 30 тонна каучук ишлаб чиқарилган бўлса, 1897 йилда бу кўрсаткич 1300 тоннага, 1903 йилга келиб эса 5900 тоннага етган.
Бельгиянинг архитектура гўзалликлари миллионлаб ҳаётлар эвазига
Леопольд II каучук савдосидан тушган улкан даромадларни шахсий манфаатлари йўлида сарфлади. У қироллик галереялари, музейлар ва бошқа улкан иншоотларни қуриш учун маблағ ажратди. Шунингдек, унинг кўплаб муҳаббатларига бағишланган қасрлар қурилди.
Леопольд II бошқаруви даврида Конгодаги аҳоли 10 миллионга камайган. Баъзи тадқиқотчилар бу рақамни 15 миллионгача етказади ва уни "каучук геноциди" деб атайдилар.
Конгодаги қирғин ва халқаро эътирозлар
1890 йилда АҚШ пастори Жорж Уильямс Конгода содир бўлаётган ваҳшийликларни тасвирлаб, Леопольд II ва АҚШ президентига очиқ хат йўллади. Бу халқаро даражадаги эътироз кампаниясининг бошланишига айланди.
1903 йилда Буюк Британия Конгодаги вазият бўйича биринчи халқаро терговни бошлади. Роджер Кейсмент каби консуллар маҳаллий аҳолидан гувоҳликларни йиғиб, жиноятларни ошкор этдилар.
1908 йилда Леопольд II босимга чидай олмади ва Конгони Бельгияга "сотди". Лекин бу эксплуатациянинг охири эмас, балки унинг яширин, юмшоқ усулларга ўтиши эди.
Мерос ва унинг оқибатлари
Леопольд II 1909 йилда вафот этди, ва у жиноятлари учун жавобгарликка тортилмади. Бельгияда унинг шарафига ўрнатилган ҳайкалларда: "Мен Конгода цивилизация ва Бельгия манфаати йўлида иш бошладим", деб ёзилган.
Бельгияликлар ҳанузгача Леопольд IIнинг архитектура мероси билан фахрланадилар, аммо миллионлаб конголикларнинг кесилган қўллари ва йўқ қилинган ҳаётлари ҳақида кўп гапирмайдилар.
Абу Муслим |
| Янгиланди ( 24.11.2024 11:47 ) |
|
| Бенито Муссолини (1883–1945) |
|
Муаллиф:
24.11.2024 10:49 |
|
|
|
|
| 
Бенито Муссолини — Италияни 1922 йилдан 1943 йилгача бошқарган диктатор, итальянча «дуче» (етакчи) лақаби билан танилган. У Италия фашизмнинг асосчиларидан бири бўлиб, мамлакатни якка партияли полиция давлатига айлантирди. Унинг расмий унвони: «Ҳукумат раҳбари, фашизм етакчиси ва империя асосчиси, Олий Жаноб Бенито Муссолини».
Ёшлиги ва хулқи
Муссолинининг қатъият ва золимона табиати болалигидан маълум эди. Мактабда у кўпинча шерикларини бошқаришга ҳаракат қилган, шафқатсизлиги ва жанггарилиги билан ажралган. Биринчи ўқув йилида у ёши каттароқ бир ўқувчини пичоқ билан яралаб, бошқа мактабга ўтказилди.
Сиёсий фаолияти
Муссолини ўз сиёсий фаолиятини Италияни қайта тиклаш учун «қатъий ва кучли раҳбар» кераклигини таъкидлаш билан бошлади. У «Италия кураш иттифоқи»ни ташкил қилди, бу ташкилот кейинчалик Миллий фашистик партияга айланди. 1922 йилда уни Италия бош вазири этиб тайинлашди.
У диктатор сифатида асосан италияликларнинг онгини бўйсундиришга эътибор қаратди. Оммавий ахборот воситалари қатъий назорат қилинар ва фашизмни «йигирманчи асрнинг энг яхши доктринаси» сифатида тарғиб қилар эди.
Қизиқишлари ва хусусиятлари
Муссолини спортни, айниқса учувчиликни яхши кўрарди ва у «Италия империясининг биринчи учувчиси» унвонига эга бўлган. Шунингдек, у суевер (иримчи) бўлиб, орқа-қуйшиқ одамлар, ногиронлар ва очиқ зонтиклардан қўрқарди. У кичик Санкт-Антоний ҳайкалчасини доимо ўз чўнтагида олиб юрарди. Ладон ва эфир ҳиди уни ўзига келтириб қўйиши мумкин эди, қон ёки жасад кўришдан эса унинг кўнгли айниб кетарди.
Муссолини митингларда минглаб одамларни илҳомлантира олган бўлса-да, шахсий мулоқотларда у шунчалик ҳам ёқимли эмасди. У камдан-кам кийим алмаштирар ва ваннага киришни ёмон кўрарди.
Муҳаббат ва ўлим
Унинг муҳаббат муносабатлари ҳам машҳур бўлган, асосий шериги ва биографи Маргарита Царфатти бўлган. Бироқ, у немис партизанлари томонидан ўзининг бошқа муҳаббати Кларетта Петаччи билан бирга ўлдирилган. Унинг жасади Миланда бензоколонкага осилган, кейин эса канализацияга ташланган.
Топилганидан сўнг жасади бир муддат бевасита дафн қилинмаган, кейинчалик ўз она юрти Предаппиодаги оилавий криптага кўмилиб, бугунгача у ерда сақланмоқда.
Муссолинининг тасвири кино ва маданиятда
Муссолинининг ҳаётига кўплаб фильмлар бағишланган. 2011 йилда «Етакчи жасади» ҳужжатли фильми унинг ўлимидан кейинги воқеаларни тасвирлаган. Шунингдек, «Унинг исми Бенито эди» фильмида уни Антонио Бандерас ижро этган, Дзеферелли эса «Муссолини билан чой» фильмини суратга олган.
Абу Муслим |
|
|
