Кўпчилик Гитлернинг ҳокимиятга кўтарилишини унинг нотиқлик истеъдоди ва харизмаси билан боғлайди. Бундан ташқари, Германиядаги оғир иқтисодий вазият ва биринчи жаҳон урушидаги мағлубият кўрсатилган. Албатта, буларнинг барчасини инкор этиб бўлмайди. Аммо ҳозирги шароитда жиддий молиявий ёрдамсиз ҳеч қандай сиёсий амбицияларни амалга ошириш мумкин эмаслигини ҳамма яхши тушунади. Гитлер ва унинг фашистлар партиясини ким молиялаштирган? Унинг орқасида қандай жиддий молиячилар бор эди? Бу савол кўпчиликни ташвишга солмоқда.

Баъзилар учун уруш қон тўкиш, ўлим ва даҳшатдир, бошқалари учун бу туққан онасидай гап. Ахир, икки давлат ўртасидаги уруш дунёнинг молиявий бойлари учун жуда фойдали бизнесдир…
Германия иқтисодиёт вазири ва Рейхсбанк президенти Ялхмар Шахт шов-шувли Нюрнберг нацистлар судида айбланувчилар орасида эди. Эҳтимол, кўп одамлар унга эътибор бермагандир. Аммо у Германияни урушга тайёрлаб, иқтисодий сафарбарликни амалга оширган. Ёлғон қироли, эҳтимол инсоният тарихидаги энг машҳур "тарғибот классики" Йозеф Геббелс, Рейхсмаршалл Германн Геринг фонида у унчалик муҳим шахс эмасдек туюлди. Аммо хабардор одамлар учун маълумки, у кўп йиллар давомида фашистлар Германияси ва шахсан Адолф Гитлернинг молиявий оқимларини бошқарган. Нацистлар ҳокимиятга келган пайтда, у бутун дунёда алоқаларга эга эди ва нафақат Германияда, балки бутун дунёда биринчи банкирлардан бири эди. У Морган кланининг Америка корпорацияси билан мустаҳкам алоқада бўлган.
Шундай қилиб, Нюрнберг жараён пайтида у бир куни адолат учинчи Рейх милитаризмини катта қилганларни жавобгарликка тортишни талаб қилишини айтди. У Американинг иккита йирик корпорациясини, «Форд» ва «Дженерал моторс»ни, шунингдек Англия банки бошқарувчиси Норман Монтегюни айтган. Бундан ташқари, унинг сўзларига кўра, Британия молиявий олигархиясининг бир қатор вакиллари Адолф Гитлернинг ҳомийлари бўлган.
Бу ҳақиқий бомба портлашига тенг эди. Шунинг учун Гитлерга қарши коалициянинг бир қисми бўлган мамлакатлар раҳбарлари Шахт билан музокаралар олиб боришга шошилишди. Шундай қилиб, у билан айтилмаган битим тузилди – сукунат эвазига эркинлик. Совет вакилларининг норозилигига қарамай, фашист жиноятчиси озод қилингани бежиз эмас. Бир версияга кўра, у 1945 йил баҳорида, Совет қўшинлари Берлинга бостириб кирганида, ғолиб мамлакатлар вакиллари орасидан Гитлер ҳомийларига зарар етказувчи барча ҳужжатларни ёқиб юборишга муваффақ бўлганлиги билан Нюрнберг Фемидасининг марҳаматига сазовор бўлди. Рейхнинг бош молиячиси яна чорак аср фаровонлик ва эҳтиромда яшади.
Манбаларга кўра, 30-йилларнинг охирида Германия Англиянинг асосий шеригига айланди. Шрёдер банки Германиянинг Буюк Британиядаги асосий агентига айланди ва 1936 йилда унинг Нью-Йоркдаги филиали Рокфеллер уйи билан бирлашиб, «Шрёдер, Рокфеллер и К» инвестиция банкини ташкил қилди. Гитлернинг ўзи тан олганидек, у ўзининг тўрт йиллик режасини хорижий кредитнинг молиявий асосида ўйлаб топди.
Ғарбнинг урушдан кейинги ривожланиш стратегиясини белгиловчи асосий ўйинчилар Буюк Британия ва АҚШ нинг Марказий молия институтлари - Англия банки ва Федерал захира тизими эди. Улар молиявий ва саноат ташкилотлари томонидан ҳам қўллаб-қувватланди. Уларнинг мақсади Марказий Европадаги сиёсий жараёнларни бошқариш учун Германия молия тизими устидан мутлақ назорат ўрнатиш эди.
30-йилларнинг ўрталарида Американинг «Стандарт Ойл» корпорацияси Германияда 730 минг гектар ер сотиб олди ва йирик нефтни қайта ишлаш заводларини қурди. Уни молиялаштирган нефть компанияси ва Chase National Bank Рокфеллерларга тегишли эди. Улар фашистларни мунтазам равишда нефть билан таъминлаганлар. Бундан ташқари, самолёт заводлари учун энг замонавий ускуналар Германиядан яширинча АҚШдан етказиб берилди. Бу ерда немис самолётлари ишлаб чиқарилган. «Юнкерс-87» ҳам Америка технологиялари ёрдамида ишлаб чиқилган. СССРда Ватан уруши авж олганда, Американинг немис иқтисодиётига сармоялари 475 млн долларни ташкил этди. Унга «Стандарт Ойл» 120 млн, General Motors - 35, ИТТ– 30 ва Форд – 17,5 млн доллар киритди.
Ҳамма сирлар эртами-кечми ошкор бўлади, дейишади. Иккинчи Жаҳон урушидан сўнг, Гитлерга карьерасининг бошида ва кейинги йилларда ким ҳомийлик қилгани ҳақидаги саволга оид ҳужжатлар оммага маълум бўлди. Италиялик журналист Гвидо Препарато ушбу терговга йигирма йилдан кўпроқ вақт ажратди. У Лондон ва Вашингтон ишбилармон доиралари ўртасидаги НСДАП раҳбарлари билан алоқани ҳужжатлаштира олди. Бундан ташқари, у "жигарранглар" ни ҳокимиятга олиб келганларнинг кўплаб аниқ исмларини айтди. Гвидо Препарато ўз тадқиқотларини якунлаб, гитлеризмни АҚШ ва Буюк Британия юзага келтирмагани, лекин унинг бутун инсоният учун таҳдидга айланишига айнан улар шароит яратганини ёзди.
Америкалик автомобил магнати Генри Форд учинчи Рейхнинг энг юқори ордени – немис бургутининг катта хочи билан тақдирланганини ҳамма билади. Аммо Форд Гитлерга уруш учун ҳомийлик қилганини ҳамма ҳам билмайди. У Германияда Фолксваген "халқ машинаси" ишлаб чиқаришининг бошида эди. Табиийки, у Volkswagen гуруҳининг 100% акцияларига эгалик қилди. Шунингдек, у фашистларни ўзининг асосий маҳсулотлари – автомобиллар билан таъминлади. Қўшма Штатларда нацистлар билан ҳамкорликни тақиқловчи қонун қабул қилинган бўлса-да, у Люфтваффе самолётлари учун двигателлар ишлаб чиқариш билан ҳам шуғулланган. 1940 йилда Форд Гитлерга 65000 юк машинасини бепул тақдим этгани ҳақида далиллар мавжуд. Ўша пайтда Европада фашистлар томонидан бошланган уруш авж олган эди. Мана яна бир факт. Иккинчи жаҳон урушининг тугаши ҳақидаги қизиқарли маълумотлар сақланиб қолган. Америка самолётлари Кёльн ва Германиянинг бошқа бир қатор шаҳарларини қаттиқ бомбардимон қилди. Уларнинг барчаси харобага айлантирилди. Фақат Форд заводларининг бинолари бузилмасдан қолди. Ва бундан ҳам қизиқроқ томони шундаки, автомобил магнатиАмерика ҳукуматидан душман ҳудудида жойлашган мулкига етказилган зарар учун товон пули олишга муваффақ бўлди.
Бу ҳақда кўплаб тахминлар мавжуд. Албатта, бизнес биринчи ўринда туради - барча капиталистлар урушдан пул ишлашни хоҳлашади. Аммо бундан ташқари, бундай яқин ҳамкорлик Форднинг Гитлер билан шахсий муносабатларига асосланган эди. Автомобил сотувчиси ашаддий антисемит эди. Афтидан, бу ерда Германия бозори ҳам муҳим роль ўйнаган.
СССР билан уруш учун фюрерга ҳомийлик қилган америкалик тадбиркорлар орасида General Motors раҳбариятини ҳам номлаш мумкин. Германиянинг Opel автомобил концерни уларнинг тўлиқ назорати остида эди. Бу ерда Blitz – "Чақмоқ" юк машиналари ишлаб чиқарилган. Кейинчалик уларнинг асосида ғилдираклардаги машҳур газ камералари яратилди.
Маълумки, Иккинчи жаҳон урушида Гитлернинг ҳомийси бўлган Америка корпорациялари немис саноатига 800 млн доллардан ортиқ сармоя киритган. Ўша пайтда бу рекорд миқдор эди. Генри Форднинг ўзи 18 млн доллар сармоя қилган.
Нацистларга молиявий ёрдам немис саноатчиси ва молиявий магнати Густав Крупп ва йирик тадбиркор Фриц Тиссен, машҳур магнат Август Тиссеннинг укаси томонидан кўрсатилди.
Шубҳасиз, Германиянинг молиявий олигархларини Гитлер ва унинг партиясига ёрдам беришга ундаган сабаблар жуда бошқача эди. Баъзилар ички "коммунистик таҳдид" ва ишчилар ҳаракатига қарши зарба берувчи куч яратмоқчи эдилар. Албатта, улар ташқи хавфдан – большевиклардан ҳам қўрқишган. Айримлар Гитлер ҳокимиятга келганда ўзларини қайта суғурталаниб олди. Яна бошқалар жаҳон молиявий халқаро билан бир гуруҳда ишладилар. Аммо барчани бир нарса бирлаштирди - уруш ҳамма учун фойдали эди. Уруш тинчлик даврига қараганда буюртмаларни анча оширди.
Фрицнинг тарихи қизиқарли эди. 20-йилларнинг бошида, у пайдо бўлаётган нацистлар ҳаракатини қўллаб-қувватлади. Кейин у асосий кредиторлардан бири эди. Ҳақиқий тадбиркор сифатида у келажакда катта дивидендлар олишга умид қилган. Фюрер ҳокимиятга келганида, Фриц "Табақалар институти" раҳбари бўлди. Ушбу ташкилот фуқароларнинг синфий тенгсизлиги мафкураси учун илмий асос яратадиган ҳужжатни ишлаб чиқиш билан шуғулланган. Тиссен ашаддий антикоммунист ва Совет Иттифоқи билан уруш тарафдори эди. Аммо у Ғарб мамлакатлари билан душманликка қарши эди. Сармоялари туфайли у бундан қутулди. Аммо яҳудийларнинг таъқиб қилинишига қарши чиқиб, у ҳалокатли хатога йўл қўйди. Гитлер буни ҳеч қачон кечирмаган. Тиссен мўжизавий тарзда рафиқаси билан нейтрал Швейцарияга қочишга муваффақ бўлди. Кейин, Иккинчи жаҳон уруши бошланишидан олдин, у Германия томонидан босиб олинган Францияга кўчиб ўтди. У ерда у ҳибсга олинган ва концлагерга олиб кетилган. Шундай қилиб, уруш учун катта маблағ сарфлаган машҳур немис магнатининг ўзи концлагерга тушди. Кейинчалик, у концлагердан чиққанида, «мен Гитлерни молиялаштирганман» номли китоб ёзган. У Германияда фашистларнинг моддий базаси қандай яратилганлиги ҳақида батафсил гапириб беради. Фриц Тиссен 1951 йилда Буэнос-Айресда вафот этган.
"Баҳорнинг ўн етти лаҳзаси" сериалини ҳамма яхши эсласа керак. Унда Ғарб кучлари ва Вермахт қўмондонлиги ўртасидаги алоҳида музокаралар ҳақида парча бор. Америка томонида Марказий разведка бошқармаси раҳбари Аллен Даллес иштирок этади. Тадқиқотчиларнинг фикрича, Даллеснинг 1945 йилдаги алоҳида музокаралардаги иштироки билвосита бўлса ҳам, Америка разведкасининг Германия олий қўмондонлиги билан боғлиқлигини исботлайди. Бундан ташқари, уруш пайтида тугамаган чет элдан пул оқимларини Аллен Даллес бошқарган. Шундай қилиб, Гитлернинг Ғарбий ҳомийлари унга Совет Иттифоқига максимал даражада зарар етказиш имкониятини бергани аён бўлади. Уни Европада урушдан кейинги таъсир доираларини тақсимлашда кўпроқ мослашишга мажбур қилиш учун. Албатта, энди Ғарб сиёсатчилари бу ҳақиқатни рад этишмоқда. Лекин шунга қарамай, буни рус тарихчилари ва уларнинг хорижлик ҳамкасблари исботладилар. Америкалик молиявий магнатлар Германия саноат ва молиявий доиралари билан бир қаторда умумий мақсадни кўзладилар. Бу Европани ҳарбий ва иқтисодий кучга эга бўлган Совет Иттифоқига қарши бирлаштиришдан иборат эди.
Энг қизиғи шундаки, Гитлер ва унинг партияси Россияда 1905 ва 1917 йиллардаги инқилобларни тайёрлаган худди шу кучлар томонидан Германияда фашистларнинг ҳокимиятни эгаллаши учун замин тайёрланди. Улар болшевиклар партиясига, эсерларга, меншевикларга ҳомийлик қилганлар ва барча рус инқилобий кучлари билан яқин ҳамкорлик қилганлар. Бу «молиявий интернационал» деб номланган, АҚШ, Буюк Британия, Франция ва бошқа Ғарб мамлакатлари банклари эгалари, Америка Федерал захира тизими...

Болотбек Жумабаев
Абу Муслим тайёрлади